در مباحث قبلي سعي كردم به جاذبه هاي كه در ايران وجود دارد اشاره كنم و درباره زمين شناسي آنها مطالبي را ارائه كنم. اين بار درباره چشمه هاي آب معدني مي نويسم و از زمين شناسي و جاذبه هاي آن صحبت ميكنم. بخشي از آبهاي كره زمين در ميان منافذ و روزنه هاي موجود در ميان ذرات سنگها و خاكها قرار دارند. بخشي از اين آبها جزو چرخه آبهاي سطح زمين هستند و از طريق آبهاي جوي تغذيه مي شوند و مجدداً به اين چرخه افزوده مي شوند. بزرگترين ذخيره آب شيرين قابل استفاده انسانها در زير زمين نهفته است. امروزه بهره برداري از آبهاي زيرزميني براي مصارف كشاورزي، صنعت، شرب و غيره در مناطق مختلف استفاده مي شود. علاوه بر موراد ذكر شده، آبهاي زيرزميني در ايجاد تغييرات در پوسته زمين نقش مهمي دارند و مي توانند باعث ايجاد انواع غارها بشوند. منشاء آبهاي زيرزميني: بارشهاي جوي اصليترين منشاء آبهاي زيرزميني است. ميزان آب زيرزميني صرفاً به ميزان بارش بستگي ندارد بلكه به نوع خاك، نفوذ پذيري، پوشش گياهي، شيب زمين و يا رطوبت قبلي موجود در ميان ذرات بستگي دارد. در بارش هاي آرام، آب فرصت بيشتري براي نفوذ به درون زمين را دارد، در صورتي كه اگر بارش حالت سيلابي داشته باشد، اين امكان وجود ندارد. آبهاي زير زميني از منابع ديگري به جز آبهاي جوي نيز تأمين مي شوند. بعنوان مثال بخش از آبهاي زير زميني، آبهايي هستند كه به علت بدام افتادن در لابلاي رسوبات، در زير زمين باقي مانده اند. اين نوع از آبها را آبهاي فسيل نيز مي گويند. آبهاي فسيل كيفيت مناسب براي شرب ندارندو به دليل حبس شدن ميزان شوري آن افزايش مي يابد. نوع ديگر از آبهاي زير زميني، آبهايي با منشاء ماگمايي هستند. اين آبها از توده هاي بزرگ ماگمايي كه در حال سرد شدن هستند بوجود مي آيند. چون اين آبها مستقيماً از بخش مذاب زمين مشتق شده اند، لذا قبل از آن وارد چرخه آب نشده بودند. چشمه: هر محلي كه سفره آب زيرزميني توسط سطح زمين قطع شود، آب در سطح زمين جاري مي شود. اگر اين تخليه آب به آرامي و كم باشد ايجاد سطح تراوش مي كند ولي اگر خروج آب از زيرزمين بصورت جريان متمركز باشد، ايجاد چشمه مي كند. آب بعضي از چشمه ها به دلايل متعدد، از ميانگين دماي هواي منطقه بالاتر است، اين گونه چشمه ها را چشمه آبگرم مي گويند. آبهاي زيرزميني به دو طريق گرم مي شوند. اول اينكه بر اثر نفوذ آب در اعماق به مرور آب بر اثر گرمايي كه در اعماق وجود داردگرم مي شود، اين آبگرم از طريق مجاري و شكستگي ها به سطح زمين راه پيدا ميكند. دومين راه اين است كه در بعضي از مناطق زمين حضور توده هاي ماگمايي مانند اطراف آتشفشانها، از دماي بالاتري نسبت به اطراف برخوردارند، آبي كه از اطراف به اين توده ها نزديك مي شود، گرم مي شود و با خروج از سطح زمين چشمه هاي آبگرم را ايجاد مي كند. از گرماي توده هاي مذاب درون زمين امروزه جهت نيروگاه هاي زمين حرارتي (ژئوترمال) استفاده مي شود. چشمه بر حسب نوع تركيب آب نيز طبقه بندي ميشوند. تركيب آب چشمه عبارتند از بي كربناته، كلروره، سولفاته و سولفوره. هر كدام از اين آبها داراي خواصي هستند كه علاوه بر دماي آب چشمه ميتواند بعنوان تاثير مثبت آنها براي سلامتي انسان داشته باشد.
در ايران با توجه به موقعيت زمين شناسي متغيير ومتنوع تعداد زيادي چشمه هاي آب معدني وجود دارد. به استثنا چشمه هايي كه داراي آب خوراكي هستند واغلب بدون رسوبات آهكي، بسياري از چشمه ها از خود رسوبات آهكي (تراورتن) به جا ميگذارند كه علاوه بر جاذبه اصلي چشمه كه آب آن از ديدگاه سلامتي است، ميتواند باعث ايجاد مناظر بي بديل و زيبا شود. طبعاً ايجاد مناظري زيبا نيازمند يك برنامه زيري و آماده سازي شرايط براي چشمه آب است تا بتواند رسوبات خود را در يك گستره برجا گذارد و در نتيجه آن اشكال زيبا را ايجاد كند. متاسفانه در ايران معمولا وقتي يك نقطه كمي جاذبه داشته باشد قبل از اينكه سازمانهاي مسئول در آنجا حضور داشته باشند تا ساماندهي كنند، تعدادي زيادي مغازه احداث ميشود كه از فروش چند برابر قيمت اجناس خود تنها استفاده كننده از منافع اين چشمه ها باشند. در مقابل وقتي به كشور همسايه (تركيه) نگاه ميكنيم چيزي جز افسوس باقي نمي ماند. در تركيه چشمه هاي معدني با يك ساماندهي و هدايت جهت رسوب گذاري آب آنها، مناظري ايجاد شده است كه فوق العاده زيبا است. البته ناگفته نماند كه مردمان ما از هر مسئله اي كه ناراحت باشد اعم از سياسي تا اقتصادي، رفتاري خصمانه با هر چيزي كه قرار از آن حفاظت شود دارند و آنرا جزو اموال شخصي تصور ميكنند. تصاوير زير نمونه هايي از مناظر زيبا در چشمه هاي تراورتن ساز تركيه است در صورتي كه در ايران اغلب اين مناظر كاملاً طبيعي ومعمولا بدون نظارت است و در نتيجه به مرور بر اثر عدم توجه خراب و از بين ميروند
Labels: تراورتن اب معدني ايران تركيه ژئوترمال